การเตรียมตัวหลังเกษียณไม่ใช่มีแต่เรื่องของ การเงิน เท่านั้น อย่างที่ผมเคยบอกไว้ว่า ในแนวคิดของฝรั่ง ความสุขหลังเกษียณควรประกอบด้วย 4 เสาคือ สุขภาพ,ครอบครัวและเพื่อน, การเงิน และ เป้าหมาย

Dr.Riley Moynes ท่านได้ทำการศึกษาผู้คนที่เกษียณแล้ว พบว่า จิตใจ ของคนหลังเกษียณ จะแบ่งออกได้เป็น 4 ระยะคือ

ระยะที่ 1 – Vacation ช่วงพักร้อน มีความยาวประมาณเพียง 1 ปี

ในช่วงประมาณปีแรกของการเกษียณ เราจะใช้ชีวิตเหมือนกับว่าเราได้หยุดพักร้อนจากการทำงาน มีอิสระ(Freedom) อยากทำอะไรก็ได้ อยากตื่นนอนเวลาไหนก็ได้ จนเราสูญเสียความรู้สึกของชีวิตประจำวัน(routine)ไปเลย  เราจะใช้ชีวิตในระยะที่ิ 1 ไปจนกระทั่ง เกิดความเบื่อหน่าย และเริ่มเกิดคำถามขึ้นในใจว่า ชีวิตเกษียณ มีแค่นี้หรือ? แปลว่าเรากำลังเข้าสู่ ระยะที่ 2

ระยะที่ 2 – Loss and Lost สูญเสียและหลงทาง

เป็นระยะที่เลวร้ายที่สุดและเกิดขึ้นแบบทันที เหมือนโดนรถชน โดยไม่คาดคิด ไม่รู้ตัว ประมาณว่า อยู่ดี ๆ ก็รู้สึกขึ้นมาทันทีว่า เราสูญเสีย(Loss)อะไรบางอย่าง ซึ่งท่านวิทยากรเรียกว่า The big FIVE มีรายละเอียดดังต่อไปนี้

1) กิจวัตรประจำวัน (routine) แน่นอน จากเดิมก่อนเกษียณ มีหน้าที่ชัดเจน เพราะ มีงานให้ทำทุกวัน หลังเกษียณมีอิสระ ทำอะไรก็ได้ จนสูญเสียความรู้สึกว่า ควรจะต้องทำอะไรบ้างในทุก ๆ วันไป

2) ความรู้สึกของความเป็นตัวตนหรืออัตลักษณ์ (sense of Identity) ยิ่งคนที่มีตำแหน่งใหญ่โตมาก จะยิ่งรู้สึกสูญเสียมาก จากอดีตที่เคยมีลูกน้องคอยดูแล มีคนเคารพ สามารถแสดงหรือใช้อำนาจได้ เมื่อเกษียณทุกอย่างที่เคยมี ล้วนมลายหายไปพร้อมกับตำแหน่งหน้าที่การงาน

3) ความสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นในที่ทำงาน (relationship) คนที่เคยออกจากงานประจำไปทำงานอิสระ จะเข้าใจอารมณ์นี้ได้เป็นอย่างดี ในที่ทำงานเปรียบได้กับบ้านหลังที่สอง ยิ่งถ้าใครทำงานที่เดิมมายาวนานจนถึงวันเกษียณ จะเกิดความผูกพันธ์ทั้งกับสถานที่และเพื่อนร่วมงาน ทั้งหมดที่ว่า จะหายไปในทันทีที่เราเกษียณ แต่เราจะรู้สึกถึง การหายไปเมื่อเราข้ามพ้น ระยะที่ 1 ไปแล้ว

4) เป้าหมาย (sense of  Purpose) ช่วงก่อนเกษียณ เราทำงานทุกวันเป็นความเคยชินจนเราไม่รู้ตัวว่า เราทำอย่างมีเป้าหมาย การที่เราต้องตื่นเช้าทุกวันก็เพื่อ ออกไปทำงาน นั่นคือ เป้าหมายที่เราลืมไป เพราะมันกลายเป็นความเคยชิน ซึ่งแน่นอนว่า หลังเกษียณเราไม่ต้องไปทำงาน เราจึงสูญเสียเป้าหมายไปโดยปริยาย

5) อำนาจ (sense of Power) ตำแหน่งหน้าที่การงานมาพร้อมกับอำนาจไม่ว่าจะโดยทางตรงหรือทางอ้อมก็ตาม ย่อมหายไปด้วยเมื่อเราพ้นจากตำแหน่งหรือหน้าที่นั้นแล้ว

แค่นี้ยังไม่หนักมากพอ เมื่อเรารู้สึกได้ถึง 5 สิ่งที่หายไปข้างต้น เราอาจจะยังต้องเผชิญหน้า(face to face) กับเรื่องใหญ่ ๆ อีก 3 เรื่องที่ท่านวิทยากรเรียกแบบย่อว่า 3D คือ

Divorce – การหย่าร้าง

Depression – ความหดหู่ใจ

Decline – ความเสื่อมถอยของทางร่างกายและจิตใจ

ในระยะนี้เราจะเกิดความรู้สึก กลัว(fear) วิตกกังวล(anxiety) และ หดหู่ใจ(Depression) และจนกว่าจะถึงวันที่เราสามารถบอกตัวเองได้ว่า เราไม่อยากอยู่ในสภาพนี้ไปตลอดช่วงชีวิตที่เหลืออยู่ เราจะเข้าสู่ ระยะที่ 3

ระยะที่ 3 – ลองผิดลองถูก(Trail and error)

เราจะตั้งคำถามกับตัวเองว่า

How can I make my life meaningful and productive again?

How can I still contribute?

ฉันจะทำใหชีวิตกลับมามีความหมายและสร้างสรรค์อีกครั้งได้อย่างไร?

ฉันจะแบ่งปันหรือทำอะไรให้โลกนี้อีกบ้าง?

คำตอบ มักจะเป็น การทำในสิ่งที่ชอบ และทำสิ่งนั้นได้เป็นอย่างดี

ถ้าเราสามารถลองผิดลองถูกจนหาสิ่งที่ใช่เจอเราจะเข้าสู่ ระยะที่ 4

ระยะที่ 4 – กลับมาเป็นคนใหม่ (reinvent & rewire)

สามารถตอบคำถามกับตัวเองได้แล้ว คำถามที่ว่าคือ

1.What is my mission/purpose?  อะไรคือ เป้าหมาย ของฉัน

2.How can I squeeze all the juice out of retirement?

ฉันสามารถเค้นความสุขจากชีวิตหลังเกษียณได้อย่างไร

คำตอบส่วนใหญ่ เป็นเรื่องของ การให้ความช่วยเหลือคนอื่น จากตัวอย่างในคลิป ท่านวิทยากรและเพื่อน ได้เปิดสอนความรู้เรื่องต่าง ๆ ตามที่สมาชิกผู้ที่มีความรู้จะยินดีถ่ายทอดให้คนในกลุ่ม

เห็นได้ชัดเจนว่า ระยะที่ 4 คือระยะที่มีความสุขมากที่สุด เพราะเป็นช่วงเวลาที่หาวิธีแก้ปัญหาพบแล้ว และวิธีแก้ปัญหาที่ว่า คือ การเติมเต็มสิ่งที่สูญเสียทั้ง 5 (Big FIVE)นั่นเอง

บ้านเราอาจจะยังไม่มีปัญหาคล้ายบ้านเขา เพราะ คนวัยเกษียณในบ้านเรายังคงมีงานให้ทำ และเป็นงานที่สำคัญมากด้วย คืองานเลี้ยงหลาน ซึ่งต่างจากอเมริกา เป็นสังคมเดี่ยวอย่างชัดเจน ลูกของใครก็เลี้ยงกันเอง โดยไม่ต้องมีภาระเลี้ยงดูพ่อแม่

อย่างไรก็ตาม อีกไม่นานสังคมไทยอาจจะเปลี่ยนแปลงจนเหมือนสังคมอเมริกัน หากเราเรียนรู้ ศึกษาไว้ล่วงหน้า ก็จะมีความพร้อมรับมือกับ ปัญหาที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได้ ซึ่งการเตรียมตัวรับมือกับปัญหาเป็นเรื่องที่บ้านเราไม่ค่อยถนัด แต่ก็ใช่ว่า เราจะถนัด แก้ปัญหาน่ะครับ

สนใจศึกษาเพิ่มเติม ตามไปชมคลิปข้างใต้นี้ได้เลยครับ

https://youtu.be/OBgDHi8RKfo

https://youtu.be/DMHMOQ_054U

ขอให้ทุกท่านมีชีวิตหลังเกษียณอย่างมีความสุขสงบ

เพิ่มเราเป็นเพื่อนได้แล้ววันนี้!....

Tags: